Reactie op stuk van Tom Naegels

Nationalisme en kosmopolitisme

Tom Naegels heeft gelijk: het debat over de vraag naar de status van kunstenaars en de relatie tot politiek is gemoraliseerd, het wordt gevoerd tussen ‘goeden’ en ‘slechten’; het is duidelijk dat bepaalde kunstenaars niet door rechts zijn geliefd en anderen dan weer niet door links, en meestal loopt de scheidslijn van die appreciatie gelijk met hun houding tegenover de idee van een ‘Heimat’. En het klopt wat hij analyseert: beide kampen bezondigen zich aan het opbouwen van een imaginaire identiteit over wat Vlaanderen is geweest of zou moeten zijn.

Dat zou tot een interessante conclusie kunnen leiden in de discussie over een collectieve identiteit waarmee Vlaanderen nu al enige tijd worstelt: omdat niemand weet waar die identiteit precies voor staat, kan niemand ze opeisen, of beter: kan iedereen ze opeisen, maar heeft niemand het beslissende woord aangezien de verbeelding aan het werk is. Dat zou een veel interessanter en politiek gesproken meer ‘open’ vizier kunnen bieden dan tot nu toe naar voren wordt geschoven. Het zou een bepaalde weerbarstigheid kunnen opwekken tegen een gesloten kijk op identiteit, als dam tegen een samenleving zonder zicht op iets anders dan zichzelf.

Daarom zonder meer uitgaan van de gelijkstelling dat “al onze identiteiten internationaal en begrensd zijn tegelijk” is banaal: de identiteit van een nationalist die een collectief gesloten identiteit bepleit met gedeelde normen en waarden zal een internationale dimensie hoogstens gebruiken om andere nationalisten te omhelzen, en dat is toch wezenlijk verschillend van kosmopolitisme. Nationalist zijn is ieders volste recht, maar het blijft opvallend dat velen vandaag in Vlaanderen zwaar nerveus worden wanneer onze kunstenaars zich keren tegen hun gedachte van een gesloten identiteit. Goed, Mortier mag dan bepaalde kunstenaars idealiseren, waarom hun weerbarstigheid onze stadhuizen niet zou mogen bespoken, is mij een raadsel. Zolang ze maar niet aan politiek doen, dat zou pas de doodsteek zijn voor hun en onze verbeeldingskracht.