Column in: 'Heromagazine, januari 2013, blz. 15

‘Ze  houdt van me, ze houdt niet van me’

De zomer staat nog lang niet voor de deur, maar toch, een beetje vooruitdenken kan nooit kwaad. Toen ik klein was en we geen iphone of wii of ipad hadden, speelden we tijdens die lange zomers debiele spelletjes om de tijd te verdrijven; bijvoorbeeld het vangen van bromvliegen in een plastic pot om er vervolgens sadistisch op toe te kijken hoe lang die vlieg het uithield – of indien het te lang duurde, de pot zo lang te schudden tot de vlieg er het leven bij liet; of bijvoorbeeld ook het volgende spelletje: je nam een willekeurige bloem en trok steeltje per steeltje uit, telkens gevolgd door ‘ze houdt van me’ en ‘ze houdt niet van me’. De zin die je moet uitspreken bij het laatste steeltje gold als je lot en bovennatuurlijke waarheid. Bij positief resultaat verhief je natuurlijk dat steeltje tot een relikwie-status, of nog beter, je schonk het aan de betrokkene om zijn/haar lot vakkundig mee te delen: ‘voortaan zijn we van en bij elkaar’. Iets in de orde van: ‘wij zijn getrouwd, nu weet je het ook lieverd’.

Daar moest ik aan denken toen de zoveelste facebook pagina aan mijn oog voorbijschoot met het verzoek op ‘I like’ te klikken, of ‘j’aime’ zoals de Franse versie meegeeft. Facebook draait rondom dezelfde oppositie als dat onnozele kinderspelletje:  Ik hou van/ik hou niet van. Toch is er een cruciaal verschil, afijn, twee verschillen. Het eerste is dat je eigenhandig bepaalt waarvan je houdt. Het lot is vervangen door maakbaarheid en de eigen autonome keuze: ik kies zelf wat ik leuk vind. Het tweede verschil is ook interessant: je kan altijd je ‘houden van’ ongedaan maken waardoor een relationele interruptus je altijd boven het hoofd hangt. Een ‘dislike’ is de lichtste sanctie in FB-land, een ‘defriend’ is de ultieme vernedering.

Beide verschillen vertellen ongewild veel over een aantal maatschappelijke verschuivingen van de afgelopen decennia. Niet alleen verdragen we veel moeilijker dan voorheen dat iets ons lot bepaalt, ook wat het lot ons heeft toebedeeld, bijvoorbeeld hoe we er uit zien, willen we naar eigen goeddunken aanpassen. Af en toe komt het in de actualiteit dat jongeren steeds meer plastische chirurgie overwegen omdat ze niet langer tevreden zijn met zichzelf. En zoals Oscar van den Boogaard in De Standaard eens liet optekenen: “er is zelfs een groep plastisch chirurgen die pleiten voor plastische chirurgie bij jongeren. Volgens hun bevindingen krijgen jongeren last van een laag zelfbeeld als ze niet de operatie ondergaan die voor hun gevoel noodzakelijk is. Ze zouden zich dan lelijk en ongeliefd voelen en dus is het maar beter dat ze de operatie wel ondergaan, zeggen de chirurgen”.

Interessant in het citaat van van den Boogaard is het woordje ‘ongeliefd’: ze houdt van me/ze houdt niet van me. Niet langer die onnozele paardenbloem bepaalt of ze van me houdt, maar wel mijn na chirurgisch ingrijpen gewijzigde uiterlijk. Behalve de evident heilzame functie van allerlei reconstructieve ingrepen in de plastische chirurgie, is het ‘ongeliefd’ zijn als motief wel zeer volatiel. Niet dat ik iemand dat recht wil ontzeggen – wie ben ik – dan wel minstens de vraag opper naar het duurzame effect van dit soort ingrepen. Immers, wie garandeert dat de status van ‘geliefd’ zijn niet even snel wijzigt als de jaarlijkse mode, of, bij wijze van spreken, even snel als een klik op facebook?  Oeps, net mijn uiterlijk gewijzigd, en ze houdt al niet meer van me, wat nu?

Het zou al te makkelijk zijn om in deze het vizier te richten op de jongeren. Natuurlijk voelen jongeren zich vaak slecht in hun vel, zien ze zichzelf niet graag en zijn ze genadeloos voor hun eigen tekorten. Daarmee leren omgaan, tja, het is en blijft een bijzonder hachelijke onderneming, en meestal mislukken we meer of minder in. Dàt dit zo is, is één ding, dat we dit existentiële vraagstuk met esthetische chirurgie zouden kunnen oplossen, is een heel ander gegeven. Want hoe autonoom de keuze voor een bepaald uiterlijk mag lijken, het is het zelden. Al iemand geweten die naar een plastisch chirurg toestapt  om minder te beantwoorden aan de heersende schoonheidsidealen? Als die mensen al bestaan, ze zullen de uitzondering vormen. Dus misschien bij deze, een oproep aan de ouders die dezer dagen hun kinderen een borstvergroting of wat dan ook als geschenk overhandigen voor hun goed rapport, misschien toch vooraf heel even een ommetje lopen en er eens rustig over nadenken. Of nog beter: loop samen met zoon of dochter, misschien kan dit wel een mooie FB-foto opleveren en stellen we die operatie nog even uit?