Het cordon sanitaire in De Morgen (samen met Jos Geysels)
Het cordon sanitaire
Puntjes op de i van het cordon sanitaire
OPINIE − 15/01/13, 06u11, De Morgen
Er is iets grondig mis met het debat naar aanleiding van de politiek in Denderleeuw. Dat vinden minister van staat Jos Geysels (gewezen politiek secretaris van Agalev en medebedenker van het cordon sanitaire) en Ignaas Devisch (professor filosofie aan de Universiteit Gent).
De meeste dingen in ons leven hebben geen waarde op zich, het zijn wij die er een bepaalde betekenis aan toeschrijven. Sommige dingen kennen we een intrinsieke waarde toe, we waarderen ze om wat ze zijn; andere zaken beschouwen we dan weer als instrumenteel en brengen ze in stelling om iets anders te bereiken. Het eerste noemen we ook een principe, het tweede een middel, een strategie om iets na te streven.
Vaak heerst er verwarring tussen deze twee sferen. Zoals we ook gemerkt hebben in de recente discussies over en commentaren op (het al dan niet doorbreken) van het cordon sanitaire in Denderleeuw. Door de recente barsten die in deze democratische afspraak tot stand zijn gekomen, stelden velen zich opnieuw de vraag naar het nut, zeg maar de strategische werkzaamheid van het cordon. Deze op zich legitieme vraag verdient veel aandacht en nauwgezet onderzoek: wat heeft het bereikt, zijn partijen er groter of kleiner mee geworden, heeft het nog zin nu het Vlaams Belang 'klei' is geworden.
Een heel andere vraag is deze naar het intrinsieke belang dat het cordon heeft gehad en wat ons betreft nog steeds heeft, met name de principiële uitspraak dat democraten geen bestuursakkoorden afsluiten met een partij die de fundamentele democratische beginselen van gelijkheid en non-discriminatie niet respecteert. Dan spreken we over het principe als waarde op zich en niet als een instrument om een bepaald strategisch of tactisch doel te bereiken. Het cordon heeft altijd een intrinsieke waarde gehad omdat racisme geen graduele maar een principiële kwestie is: je gaat ervan uit of je bestrijdt het en dat doe je met duidelijke en transparante principes. Een beetje racisme is racisme, een beetje antisemitisme is antisemitisme. Die strakke lijn is verre van evident en we zijn er zelf niet altijd eenduidig in. Wie in Vlaanderen even zijn oor te luisteren legt, is ongetwijfeld bekend met de uitspraak 'ik ben geen racist maar...'. Na de 'maar' volgt dikwijls een behoorlijk racistisch vertoog.
Racisme in ons alledaagse spreken en handelen is één ding, georganiseerd racisme een tweede. Organisaties of partijen die racisme cultiveren of legitimeren, schenden een fundamenteel uitgangspunt van elke democratische samenleving: dat we allemaal gelijk zijn voor de wet en dat dit non-discriminatiebeginsel een hoeksteen is en blijft van de democratie. Beginselen die onder meer zijn vastgelegd in internationale (mensenrechten)verdragen.
Tactiek en strategie
Laat het ons dus nog maar eens herhalen. Het cordon sanitaire is altijd een principiële zaak geweest: je geeft aan de kiezer mee dat je geen bestuursakkoorden sluit met individuen of partijen die deze hoeksteen al dan niet radicaal willen verbrijzelen. Wensen kiezers hiertegen in te gaan, dan stemmen ze je weg. Punt andere lijn. Make it or break it. Wat telt, is het principe en de transparante communicatie naar de kiezer. Daarmee heeft het cordon trouwens een democratisch surplus in vergelijking met de vele schimmige bestuursakkoorden die telkens opnieuw voor elke stembusgang gemaakt worden.
Of nu vervolgens dit beginsel bepaalde partijen groter dan wel kleiner maakt, is een kwestie van een heel andere orde. Tot vandaag weten we niet of en hoe dat het geval is geweest, maar daarom is de vraag zelf niet van minder groot belang: hoe ga je racisme te lijf in een democratie? Deze vragen verdienen een gefundeerd en empirisch onderbouwd antwoord, maar wat ook het antwoord hierop is, het kan nooit betekenen dat je principiële zaken overboord gooit. Het moet wel een aanleiding zijn om grondig na te denken over de actieve strijd tegen die tendensen die racisme verspreiden.
Wat vandaag aan de gang is, getuigt eerder van een gebrek aan onderscheid tussen deze twee kwesties, met de gekende barsten tot gevolg. Zo was het opvallend dat in de discussie over de gang van zaken in Denderleeuw vooral een strategische en tactische argumentatie werd gebruikt. Ofschoon de nationale partijvoorzitters er geen onduidelijkheid lieten over bestaan dat voor hun het cordon stand zou houden, werd het debat toch vooral geconcentreerd op de 'gedoogstrategie', waarbij dan werd verwezen naar de slechte ervaringen van het 'Wilders-experiment' in Nederland. Ook hier verschoof het debat van het principiële naar het strategische. Op deze manier schuift de lat op en tolereren we eerst een beetje, en daarna nog iets meer. Dit noemt men 'het hellend vlak': eens de bal rolt, eens we het principiële standpunt hebben verlaten, wordt alles een louter pragmatisch gegeven, zodat we voetje voor voetje het principe achter ons laten en stilaan woorden als 'realisme' of 'tijdgeest' gebruiken om een rechtvaardiging te zoeken waar wat aan de gang is. Nochtans, sommige zaken zijn principieel niet voor pragmatiek vatbaar, zo niet laten we betijen en schuiven we steeds verder op? Trouwens, wie gedoogt wie in Denderleeuw?
Banalisering van racisme
Dit alles impliceert niet dat mensen van idee kunnen veranderen en hun vroegere racisme afzweren, maar juist dit gebeurt niet. Zoals de voorzitter van het Belang aangaf in een debat met Rik Torfs in 'Terzake': "Wij kunnen ons verleden niet afzweren." Dat lijkt ons nochtans bijzonder eenvoudig: indien racisten inzien dat discrimineren niet kan, laat ze het publiekelijk afzweren, zoals apartheidsaanhangers in Zuid-Afrika over hun foute verleden getuigden en daarna amnestie kregen. Dan kunnen we verder praten vanuit duidelijke beginselen.
Momenteel is het tegendeel het geval: niemand zweert wat dan ook af maar kondigt een gelijkend beleid af onder een andere vlag. Behalve dat dit een volstrekt obscure evolutie is, is de kans dat het op termijn leidt tot een banalisering van racisme niet gering. Wie dan niet over beginselvaste principes beschikt, heeft geen poot om op te staan, laat staan ertegen in te gaan.
Puntjes op de i van het cordon sanitaire
OPINIE − 15/01/13, 06u11, De Morgen
Er is iets grondig mis met het debat naar aanleiding van de politiek in Denderleeuw. Dat vinden minister van staat Jos Geysels (gewezen politiek secretaris van Agalev en medebedenker van het cordon sanitaire) en Ignaas Devisch (professor filosofie aan de Universiteit Gent).
De meeste dingen in ons leven hebben geen waarde op zich, het zijn wij die er een bepaalde betekenis aan toeschrijven. Sommige dingen kennen we een intrinsieke waarde toe, we waarderen ze om wat ze zijn; andere zaken beschouwen we dan weer als instrumenteel en brengen ze in stelling om iets anders te bereiken. Het eerste noemen we ook een principe, het tweede een middel, een strategie om iets na te streven.
Vaak heerst er verwarring tussen deze twee sferen. Zoals we ook gemerkt hebben in de recente discussies over en commentaren op (het al dan niet doorbreken) van het cordon sanitaire in Denderleeuw. Door de recente barsten die in deze democratische afspraak tot stand zijn gekomen, stelden velen zich opnieuw de vraag naar het nut, zeg maar de strategische werkzaamheid van het cordon. Deze op zich legitieme vraag verdient veel aandacht en nauwgezet onderzoek: wat heeft het bereikt, zijn partijen er groter of kleiner mee geworden, heeft het nog zin nu het Vlaams Belang 'klei' is geworden.
Een heel andere vraag is deze naar het intrinsieke belang dat het cordon heeft gehad en wat ons betreft nog steeds heeft, met name de principiële uitspraak dat democraten geen bestuursakkoorden afsluiten met een partij die de fundamentele democratische beginselen van gelijkheid en non-discriminatie niet respecteert. Dan spreken we over het principe als waarde op zich en niet als een instrument om een bepaald strategisch of tactisch doel te bereiken. Het cordon heeft altijd een intrinsieke waarde gehad omdat racisme geen graduele maar een principiële kwestie is: je gaat ervan uit of je bestrijdt het en dat doe je met duidelijke en transparante principes. Een beetje racisme is racisme, een beetje antisemitisme is antisemitisme. Die strakke lijn is verre van evident en we zijn er zelf niet altijd eenduidig in. Wie in Vlaanderen even zijn oor te luisteren legt, is ongetwijfeld bekend met de uitspraak 'ik ben geen racist maar...'. Na de 'maar' volgt dikwijls een behoorlijk racistisch vertoog.
Racisme in ons alledaagse spreken en handelen is één ding, georganiseerd racisme een tweede. Organisaties of partijen die racisme cultiveren of legitimeren, schenden een fundamenteel uitgangspunt van elke democratische samenleving: dat we allemaal gelijk zijn voor de wet en dat dit non-discriminatiebeginsel een hoeksteen is en blijft van de democratie. Beginselen die onder meer zijn vastgelegd in internationale (mensenrechten)verdragen.
Tactiek en strategie
Laat het ons dus nog maar eens herhalen. Het cordon sanitaire is altijd een principiële zaak geweest: je geeft aan de kiezer mee dat je geen bestuursakkoorden sluit met individuen of partijen die deze hoeksteen al dan niet radicaal willen verbrijzelen. Wensen kiezers hiertegen in te gaan, dan stemmen ze je weg. Punt andere lijn. Make it or break it. Wat telt, is het principe en de transparante communicatie naar de kiezer. Daarmee heeft het cordon trouwens een democratisch surplus in vergelijking met de vele schimmige bestuursakkoorden die telkens opnieuw voor elke stembusgang gemaakt worden.
Of nu vervolgens dit beginsel bepaalde partijen groter dan wel kleiner maakt, is een kwestie van een heel andere orde. Tot vandaag weten we niet of en hoe dat het geval is geweest, maar daarom is de vraag zelf niet van minder groot belang: hoe ga je racisme te lijf in een democratie? Deze vragen verdienen een gefundeerd en empirisch onderbouwd antwoord, maar wat ook het antwoord hierop is, het kan nooit betekenen dat je principiële zaken overboord gooit. Het moet wel een aanleiding zijn om grondig na te denken over de actieve strijd tegen die tendensen die racisme verspreiden.
Wat vandaag aan de gang is, getuigt eerder van een gebrek aan onderscheid tussen deze twee kwesties, met de gekende barsten tot gevolg. Zo was het opvallend dat in de discussie over de gang van zaken in Denderleeuw vooral een strategische en tactische argumentatie werd gebruikt. Ofschoon de nationale partijvoorzitters er geen onduidelijkheid lieten over bestaan dat voor hun het cordon stand zou houden, werd het debat toch vooral geconcentreerd op de 'gedoogstrategie', waarbij dan werd verwezen naar de slechte ervaringen van het 'Wilders-experiment' in Nederland. Ook hier verschoof het debat van het principiële naar het strategische. Op deze manier schuift de lat op en tolereren we eerst een beetje, en daarna nog iets meer. Dit noemt men 'het hellend vlak': eens de bal rolt, eens we het principiële standpunt hebben verlaten, wordt alles een louter pragmatisch gegeven, zodat we voetje voor voetje het principe achter ons laten en stilaan woorden als 'realisme' of 'tijdgeest' gebruiken om een rechtvaardiging te zoeken waar wat aan de gang is. Nochtans, sommige zaken zijn principieel niet voor pragmatiek vatbaar, zo niet laten we betijen en schuiven we steeds verder op? Trouwens, wie gedoogt wie in Denderleeuw?
Banalisering van racisme
Dit alles impliceert niet dat mensen van idee kunnen veranderen en hun vroegere racisme afzweren, maar juist dit gebeurt niet. Zoals de voorzitter van het Belang aangaf in een debat met Rik Torfs in 'Terzake': "Wij kunnen ons verleden niet afzweren." Dat lijkt ons nochtans bijzonder eenvoudig: indien racisten inzien dat discrimineren niet kan, laat ze het publiekelijk afzweren, zoals apartheidsaanhangers in Zuid-Afrika over hun foute verleden getuigden en daarna amnestie kregen. Dan kunnen we verder praten vanuit duidelijke beginselen.
Momenteel is het tegendeel het geval: niemand zweert wat dan ook af maar kondigt een gelijkend beleid af onder een andere vlag. Behalve dat dit een volstrekt obscure evolutie is, is de kans dat het op termijn leidt tot een banalisering van racisme niet gering. Wie dan niet over beginselvaste principes beschikt, heeft geen poot om op te staan, laat staan ertegen in te gaan.
Comments
Post a Comment