Interview De Morgen over 'voorspellende geneeskunde' (De Morgen, 090714, Barbara Debusschere)

Voorspellen wie Alzheimer krijgt: het kan (maar willen we het wel echt weten?)

Discussie over zin van opsporen ongeneeslijke ziektes zwelt aan

Wat doen we met die informatie? Wie mag die krijgen? Enkel de arts of de patiënt zelf, de

verzekeraars en werkgevers?

Bart De Strooper

professor KU Leuven

09-07-2014 Pag. 2

Een nieuwe bloedtest kan met 87 procent zekerheid voorspellen of iemand binnen een jaar

alzheimer krijgt. 'Maar we kunnen de test pas doen als er ook een medicijn is om de ziekte

te genezen', vindt expert Bart De Strooper (KU Leuven).

Je bent 54 en je vergeet vaker je sleutels. De kans is groot dat een simpele bloedprik je

binnenkort uitsluitsel kan geven over de stresserende vraag of dit het begin is van alzheimer.

Ongeveer 44 miljoen mensen wereldwijd lijden aan de ziekte van Alzheimer of een andere vorm

van dementie. Hun aantal zal tegen 2050 oplopen tot 135 miljoen. Enquêtes tonen dat alzheimer,

de meest courante vorm van dementie, onder vijftigplussers vaak meer gevreesd is dan kanker.

Geheugenproblemen

Net daarom zetten onderzoekers niet alleen in op de zoektocht naar een medicijn, maar proberen

ze ook voorspellende tests te ontwikkelen. Nog geen twee maanden geleden kwam de

Georgetown University in Washington met zo'n test. Ze ontdekten dat tien lipiden in het bloed met

90 procent zekerheid kunnen voorspellen of iemand in de komende jaren al dan niet alzheimer zal

ontwikkelen.Nu lanceren het Londense King's College en Oxford University na tien jaar onderzoek

een al even opmerkelijke toevoeging: een bloedtest die op basis van tien eiwitten met 87 procent

zekerheid voorspelt of iemand die kampt met geheugenproblemen binnen het jaar alzheimer krijgt.

"Een stap vooruit", meent expert Bart De Strooper (KU Leuven).Het onderzoek is gevoerd bij

1.148 mensen die met milde geheugenproblemen te kampen hebben. Van hen leden er 476

daadwerkelijk aan alzheimer, 220 hadden milde geheugenstoornissen en 452 ouderen vertoonden

geen dementiesymptomen. De bedoeling is dat nu te herhalen bij grotere groepen tot 10.000."Op

den duur zullen delen van deze tests gecombineerd worden met hersenscans en geheugentests

om een precieze voorspellende diagnose te geven", zegt De Strooper. De expert benadrukt

daarbij dat de huidige test niet accuraat genoeg is om nu al toe te passen. "Een zekerheid van 87

procent betekent dat ruim één op de tien mensen met geheugenproblemen een vals positief

resultaat zou krijgen, wat veel te hoog is. Maar het is wel duidelijk dat de nagenoeg perfect

voorspellende test eraan komt."Volgens de Britse onderzoekers kan hun test alvast binnen twee

jaar gebruikt worden en zou ze tussen 100 en 300 euro kosten.Maar wat ben je ermee als je weet

dat je alzheimer zult krijgen als er geen behandeling is? Een netelige vraag die steeds relevanter

wordt. De Strooper en andere experts pleiten dan ook voor onderzoek naar en wetgeving over

tests die zware aandoeningen voorspellen. "Het gaat keihard en we zitten nu al in een nieuwe

realiteit waarbij de mens kan weten welke ziektes hij mogelijk krijgt", zegt professor ethiek en

medische filosofie Ignaas Devisch (UGent).Zo kunnen ondertussen zowat 5.000 erfelijke ziektes

opgespoord worden via het genoom. Er is ook een gen ontdekt dat het risico op hartfalen

aangeeft. "Op belangrijke vragen zijn echter geen antwoorden", zegt De Strooper. "Wat doen we

met die informatie? Wie mag die krijgen? Enkel de arts of de patiënt zelf, de verzekeraars en

werkgevers? En organiseren we algemene screenings onder de bevolking? En zo ja, op welke

van al die honderden ziektes?"

Screenen

Er zijn volgens Devisch en De Strooper enkel een paar richtlijnen die min of meer vanzelfsprekend

zijn. Zo kan het zijn dat iemand de informatie echt wil omdat ze belangrijk is voor beslissingen

over erfenissen, kinderen krijgen of trouwen. De Strooper: "Dan is het tussen de arts en de patiënt

en kan de test uiteraard enkel met volledige instemming van die laatste. Ook is het in de zoektocht

naar medicijnen belangrijk om deze tests te doen bij patiënten die nog niet volledig ziek zijn en die

toestemmen. Die groep patiënten is cruciaal om de medicijnen te testen, want bij mensen die al te

ziek zijn lukt dat niet goed."Maar een hele bevolking preventief screenen kan volgens beiden

enkel wanneer therapie voorhanden is.Devisch: "Dat is trouwens een richtlijn van de

Wereldgezondheidsorganisatie uit 1968. Maar door de enorme ontwikkeling in vooral de genetica

staat dat idee onder druk. En de burger zet dat zelf in gang. Heel veel mensen bestellen vandaag

online DNA-tests om zelf uit te vissen welke risico's ze lopen. Dat is een zeer menselijke neiging,

gebaseerd op de motivatie om zekerheid te krijgen dat alles goed zit."Maar het probleem is dat de

meesten geen flauw benul hebben wat die DNA-informatie betekent. Als je 'anderhalve keer meer

kans dan gemiddeld hebt op ziekte A' en dat betekent dan dat je 0,15 procent kans hebt op die

ziekte, dan is dat verwaarloosbaar. Maar onderzoek toont net dat mensen vanaf dat moment toch

ongerust zijn. Ze zijn patiënt geworden. Het idee dat er iets mis kan gaan laat hen niet meer los.

En de drang naar zekerheid resulteert in net meer onzekerheid en stress."Het zou dan ook echt

geen overbodige luxe zijn een maatschappelijk en politiek debat te beginnen over hoe we met die

nieuwe medische vondsten omgaan."

BARBARA DEBUSSCHERE

© 2014 De Persgroep Publishing